MONUMENTENZORG

Monumentenzorg. Het verbouwen en renoveren van dak en/of schoorsteen van monumentale panden vraagt een bijzondere technische aanpak. Op en Top heeft veel ervaring met het renoveren van monumentale panden. Diverse daken en schoorstenen van monumentale villa’s, kerken en panden zijn door ons volledig getransformeerd zodat ze weer aan de laatste eisen voldoen.

In overleg met de opdrachtgever worden de originele kenmerken en details zoveel mogelijk behouden of hersteld. Nieuwe elementen zoals pannen of stenen worden zo gemaakt dat ze perfect aansluiten op de originele elementen want bij een verbouwing of renovatie van een monument is oog voor detail belangrijk.
Tijdens de renovatie vinden wij het contact met de opdrachtgever of toezichthoudende instanties extra belangrijk zodat er bij extra mankementen of veranderingen direct kunnen verhelpen of aanpassen.

Hieronder volgen een aantal punten en de daarbij behorende beschrijving

-Monumenten isoleren?;
-Monumenten ademen;
-Opnemen en afgeven van vocht;
-Condensatie: vochtproblemen;
-Reguliere isolatiematerialen;
-Dampopen isolatie;
-Schade;
-Ramen;

Monumenten isoleren?

Om energie te besparen en het comfort te verhogen? Maar heeft u ook gehoord dat dit nadelig kan zijn voor de technische kwaliteit van het gebouw en de monumentale waarden? Wat kunt u dan het beste doen?

Binnen- of buitenisolatie?

Technisch gezien is het aanbrengen van isolatie aan de buitenzijde van monumenten de beste methode. De monumenten worden dan “warm” ingepakt, waardoor de kans op condensatie tot een minimum wordt beperkt. Maar esthetisch gezien is dit bijna nooit mogelijk, het historische uiterlijk van de monumenten zou immers verloren gaan. Alternatief is het aanbrengen van isolatie aan de binnenzijde van het gebouw. Dit heeft echter ook z’n nadelen:
historische onderdelen worden afgedekt, wat leidt tot verlies van cultuurhistorische waarden mooie details van het pand kunnen verloren gaan naar boven

Monumenten ademen

Vergeleken met moderne gebouwen zijn in historische panden (monumenten) meer kieren aanwezig. Er vindt zo afvoer van vochtige binnenlucht plaats: bij de ramen en deuren door het dak, de vloer en de gevel Je zou kunnen zeggen dat historische gebouwen van naturen “ademen”.

De voordelen hiervan zijn: de warme binnenlucht, met daarin meer waterdamp, wordt op natuurlijke wijze afgevoerd dit is bevorderlijk voor een gezond binnenklimaat het is beter voor de constructie gedoseerde ventilatie bespaart energie, verwarmen van vochtige lucht kost meer energie dan het verwarmen van droge lucht Als er echter te veel kieren zijn ondervindt u hier hinder van door: overmatig verlies van binnenwarmte een gevoel van koude tocht.

Opnemen en afgeven van vocht

Naast afvoer door ventilatie wordt vochtige binnenlucht ook onzichtbaar in de constructie opgenomen en langzaam weer afgegeven. Vooral in wat meer poreuze, natuurlijke materialen als historisch metselwerk en kalkstucwerk.

Het sterkst gebeurt dit bij het douchen en koken. Maar ook in een kamer waar veel personen aanwezig zijn. Uitgeademde lucht bevat namelijk veel waterdamp. Door veranderende omstandigheden wordt het vocht later weer aan de lucht afgestaan: een natte gevel droogt door zon en wind en na het douchen of koken verdwijnt het opgenomen vocht weer uit de wanden en het plafond. Dit ondersteunt het ademend vermogen van het gebouw. Het is dus belangrijk deze opname niet te veel te belemmeren door vochtafsluitende materialen aan te brengen die deze opname verhinderen.

Condensatie: vochtproblemen

In koude onderdelen wordt vocht langer vastgehouden. Het condenseert dan in het materiaal. Dit principe kunt u ook zien bij enkelglas, als deze op een koude dag aan de binnenzijde beslagen raakt. De waterdamp in de warme binnenlucht vormt dan waterdruppeltjes op het koude glas.

Bij de gevel of het dak gebeurt dit in het bouwmateriaal zelf, waardoor het vochtiger wordt dan normaal. Op zich is het niet bezwaarlijk als dit tijdelijk gebeurt, maar ophoping van vocht in de constructie is funest voor de kwaliteit van de materialen. Vooral hout is hier gevoelig voor. Op den duur kan schimmel ontstaan. Geen fraai gezicht, maar bovendien kan dit het materiaal onherstelbaar aantasten.

Houten delen kunnen bijvoorbeeld gaan rotten. En u merkt de schade bij verborgen onderdelen, zoals houten balken, pas na vele jaren, als het kwaad al is geschied. Daarnaast is de aanwezigheid van schimmels niet bevorderlijk voor de gezondheid, ze kunnen astma en allergieën veroorzaken. Vooral kinderen zijn hier gevoelig voor. Het is dus belangrijk dat u een “kierenjacht” weet te doseren om de luchtigheid van de constructie niet te veel te verstoren.

Reguliere isolatiematerialen

De meest gangbare isolatiematerialen werken maar beperkt mee aan het opnemen en afgeven van vocht. Daarom is het in dat geval noodzakelijk om aan de binnenzijde een dampremmende folie aan te brengen om het indringen van vocht tegen te gaan. De uitvoering hiervan zal zeer zorgvuldig moeten gebeuren.

Er mogen geen plekken overblijven waar het vocht alsnog een weg naar de constructie kan vinden en daar op den duur schade kan aanrichten. Bij historische kappen, waarbij de houten balken niet altijd even recht zijn is een goede afsluiting bijvoorbeeld moeilijk te maken. En het aanbrengen van zo’n folie heeft ook z’n keerzijde: het sluit de vochtregulatie via de gebouwconstructie af en vraagt dus om extra ventilatie.

Dampopen isolatie

Het aanbrengen van damp-open isolatie (zoals vlas, cellulose, schapenwol, hennep) bij monumenten en een vochtregulerende aftimmering (bv houtvezelplaten) is een goed alternatief. Deze materialen nemen net als stucwerk het vocht tijdelijk op en geven dit later weer af.

Schade

Bovendien verhoogt binnen isolatie de kans op schade: het oppervlak van de gevel, het dak of de vloer worden in de winter kouder dan voorheen. De warmte van binnen bereikt de buitenkant van de constructie immers veel minder dan voorheen. Hierdoor wordt de kans op condensatie van vocht in het materiaal vergroot in de zomer warmt de buitenkant van de gevel juist extra op, doordat deze aan de geïsoleerde binnenzijde minder afkoelt.

Hierdoor ontstaan extra “thermische spanningen” (krimpen en uitzetten van de gevel), wat de kans op scheuren vergroot de gevel blijft langer nat doordat het vocht minder snel verdampt. Daardoor is er meer kans op vorstschade. Baksteen kan kapot springen of gaan schilferen.

Ramen

In de rubriek “Monumentale ramen” wordt aangegeven wat u aan de tochtdichting en beglazing bij ramen en deuren zou kunnen doen. Als u dit (gedoseerd) doet is hier al flinke energiewinst en verbetering van comfort te behalen.

Monumenten met schuin dak

In tegenstelling tot de gevel is bij een schuin dak buitenisolatie soms wel mogelijk. Maar omdat het isolatiepakket het dak dikker maakt wijzigen wel de aansluitingen op schoorstenen en andere dak aansluitingen, dakkapellen, goten en dakranden. Een dakrand of goot moet dan bijvoorbeeld verhoogd worden, de loodaansluiting van een schoorsteen moet hoger worden aangebracht of een zijwang van een dakkapel ingekort. Bij een pannendak moeten de dakpannen op nieuwe tengels en panlatten herplaatst worden. Dit alles maakt buitenisolatie van het dak niet goedkoop. Voordeel is wel dat u beschadigde pannen meteen door gave (gebruikte) exemplaren kunt vervangen.

Als buitenisolatie niet tot de mogelijkheden behoort kun u natuurlijk overwegen isolatie tegen de binnenzijde van het dak aan te brengen. Tenzij er een historische kapconstructie aanwezig is die u niet uit het zicht wilt timmeren. En, zoals aangegeven: maak een weloverwogen keuze van de materialen en let op een zorgvuldige uitvoering.

Een alternatief: de zoldervloer

Als een zolder niet gebruikt wordt heeft u ook de mogelijkheid om de zoldervloer te isoleren. U ontziet het dak dan zowel technisch als esthetisch en de ruimten onder de zolder worden dan van boven goed geïsoleerd. Het isoleren van een verdiepingsvloer is technisch ook veel eenvoudiger dan het isoleren van een dak. Bovendien wordt de isolatie niet belast door weersinvloeden, wat zowel de werking als levensduur ten goede komt. Wel wordt de zolder kouder ten opzichte van de rest van het huis. Als u er echter maar af en toe verblijft is korte tijd verwarmen ook een mogelijkheid.

Platdak

Voor het aanbrengen van buitenisolatie op een plat dak zal de dakbedekking altijd vervangen moeten worden en soms ook de dakrand aangepast moeten worden. Maar ook hier geeft dat misschien extra kansen: u zou het dak beloopbaar kunnen maken of als groendak kunnen uitvoeren als het aan een binnenterrein grenst. Let wel op: het is niet altijd toegestaan dat een groendak in een historische omgeving direct zichtbaar is vanaf de openbare ruimte. En de constructie moet het extra gewicht natuurlijk kunnen dragen.

Begane grondvloer

Als onder de vloer van de begane grond een kruipruimte aanwezig is kunt u deze gebruiken om isolatie aan te brengen. Anders zult u de isolatie op de bestaande vloer moeten leggen. Bij een houten vloer is dit sterk af te raden, omdat deze op den duur zou kunnen gaan rotten.

Bij een steenachtige vloer kan het wel. Een groot nadeel blijft de verhoging van de vloer, waardoor bijvoorbeeld authentieke deuren ingekort moeten worden. Maar de grootste winst is ook niet te behalen bij een vloer die direct op de ondergrond ligt, het isoleren van het dak of eventueel de gevel levert dan meer op. Tenzij u de mogelijkheid heeft om de hele vloer te vervangen omdat deze bijvoorbeeld geen historische waarde heeft. Dan kunt u de isolatie eenvoudig opnemen in het ontwerp. En kunt u ook vloerverwarming aanbrengen. Comfortabel en energiebesparend bij goed gebruik.

Gevel

Bij het isoleren van de gevel aan de binnenzijde gelden dezelfde bedreigingen voor het interieur (uiterlijk) en de constructie (schade door vocht) als bij het dak en de vloer. Bovendien ontstaan er problemen bij de aansluitingen met kozijnen en boven het plafond bij de vloerbalken. Daar komt nog bij dat het de moeite loont om eerst na te gaan hoeveel vierkante meters u kunt isoleren: als er grote ramen aanwezig zijn kan de opbrengst laag zijn door het beperkte oppervlak van de te isoleren muur.

Spouw

Als bij uw pand de buitenmuren uitgevoerd zijn met een spouw is er theoretisch de mogelijkheid deze te vullen met een geschikt isolatiemateriaal. Het uitvoeren van gevels met een spouw is echter pas rond 1900 ontstaan. En aanvankelijk slechts enkele centimeters. Om effect te kunnen behalen moet de spouw voldoende breed te zijn. Isoleren van een spouw van maximaal 3 centimeter loont niet de moeite.

De spouw dient ook voldoende schoon te zijn (dit is te controleren met een zogenaamde endoscoop). En de keuze van het isolatiemateriaal, de voorbereiding en uitvoering moeten zeer zorgvuldig gebeuren. Ook hier geldt dat de gevel het beste zoveel mogelijk dampopen gehouden kan worden. Al met al is spouwisolatie voor een historisch pand niet de meest voor de hand liggende keuze.

Koudebruggen

Waar u de isolatie ook wilt aanbrengen, ga sowieso na of er geen “koudebruggen” aanwezig blijven. Dat zijn delen van de constructie die in doorgaande verbinding staan met de buitenzijde, zoals betonnen of houten balken. Een bouwprofessional kan analyseren waar koudebruggen bij uw pand te verwachten zijn, zeker als er bouwtekeningen aanwezig zijn. Op deze plaatsen verliest u dus warmte. Maar belangrijker is nog dat hier de kans op condensatie van het vocht in de binnenlucht hier aanwezig blijft, met kans op schimmel.

Advies

Het aanbrengen van na-isolatie is een specialistisch karwei is dat met veel aandacht moet gebeuren. Maar laat u zich er niet zomaar van weerhouden. Het aanbrengen van isolatie kan
het comfort verhogen de belasting van het milieu verminderen geld besparen: Bij een doordachte uitvoering stookt u immers gunstiger en u kunt in een aantal jaren de investeringskosten terugverdienen. We willen u wel nadrukkelijk adviseren om deskundige hulp in te roepen.

Bespreek, ook met de uitvoerenden, het belang van de verschillende details, laat tekeningen en eventueel berekeningen maken, zodat alles technisch goed uitgevoerd kan worden en de monumentale waarden behouden blijven. Maak ook een bewuste keuze voor dak, vloer of gevel.
En denk in uw doel om energie te besparen ook aan andere maatregelen, zoals de “Makkelijk besparen” die elders in deze rubriek staan beschreven of het installeren van een energiezuinig verwarmingssysteem.

Eventueel zijn wij ook de contactpersoon tussen Bureau Monumentenzorg en Archeologie (BMA).
Voor meer informatie en vragen over subsidie en vergunningen voor monumenten kunt u terecht bij uw gemeente www.omgevingsloket.nl of bij www.monumenten.nl

Voor Spoed bel met
085-1300 751

of open een Ticket klik hier







    Ervaring sinds 2005, wij werken met de beste materialen en service.

    Belangrijk Dit is onze nieuwe service – uw feedback helpt ons enorm om de juiste service te kunnen bieden. Dank u!

    Ondersteund door brancheorganisaties en partners